Vist BBAT

Maandblad voor de aquarium-, terrarium- en vijverliefhebber
Visit BBAT
(Ga terug met de knop "Vorige")
Publicatie
Jaargang 50/09:227
Onderwerp Zoetwater - Slakken en kalk
Men vraagt ons wat ...

Geachte A.W.-redactie,
Ik heb met zeer veel belangstelling uw uiteenzettingen over een dalende pH op deze bladzijden gelezen omdat ik nu al ruim een jaar regelmatig met een dergelijk probleem in mijn 350-l aquarium geconfronteerd wordt. Ik heb echter een gewone Eheim-potfilter en daarin zit noch koraalgrit, noch schelpen of ander materiaal op kalkachtige basis.. Alleen de klassieke vulling: grove spons, zakje filterkool en dan een prop filterwatten. Verder kan ik mij verheugen in een goede plantengroei: één grote en één kleine
Echinodorus radicans, een mooi bestand Vallisneria gigantea in de rechterhoek en aan de andere kant  mooi heldergroene Hygrophylla diformis. De voorgrond is rijkelijk begroeid met diverse Cryptocoryne-soorten. Als bodemsubstraat gewoon rijnzand en kiezel. Ik heb ook beslist geen overbevolking: een stel diamantgoeramis (Trichogaster leeri), een 50-tal kardinalen (Hyphessobrycon axelrodi) en een 10-tal zwarte fantoomzalmen (Megalamphodus megalopterus). En vanzelfsprekend enkele Corydoras om de bodem schoon te houden. En tenslotte een 12-tal volwassen appelslakken. Die zorgen overigens regelmatig voor nageslacht.
Maar af en toe gebeurt het dus dat  de vissen zich onbehaaglijk voelen: dichtgeknepen vinnen, een beetje vaal. En als ik dan de pH meet dan is die nog net 5 en de volgende dag kan hij reeds gedaald zijn tot 4,5. Ik heb dat probleem reeds aangekaart bij mijn plaatselijke aquariumhandelaar maar daar kan men enkel een (tijdelijke) oplossing geven in de vorm van een KH verhogend middel, maar geen verklaring. Nu, water verversen is ook een tijdelijke oplossing en dat moet toch gebeuren, dus...
Ik heb U daarom met dezelfde post twee waterstalen opgestuurd. Staal 1 is van vorige week, net na de waterverversing van 50 %. Staal 2 werd drie dagen later genomen. Toen was de pH weer beginnen dalen.
Ik zou U zeer erkentelijk zijn mocht U mij een verklaring voor dit vreemde fenomeen kunnen geven.
W.D. - Wolvertem

U hebt geluk dat ik vroeger reeds een dergelijk geval "in behandeling" gehad heb en ik moet bekennen dat het me toen heel wat beredeneringswerk vroeg, temeer omdat ik niet over zo een degelijke omschrijving van het aquarium en zijn inrichting beschikte. Alvast gefeliciteerd met de zeer volledige beschrijving van uw bak. Een voorbeeld dat navolging verdient.
De analyse van de waterstalen zag er als volgt uit :

  STAAL 1
na waterwissel
STAAL 2
na 3 dagen
pH 7,4 6,7
GH - Totale Hardheid 8 °dH 5 °dH
KH - Karbonaathardheid 3 °dH 1 °dH
Calcium 35 mg/l 22 mg/l
Magnesium 13 °dH 8 °dH
Fosfaat 6 mg/l 5 mg/l
Ammonium 0,2 mg/l 0,3 mg/l
Nitriet 0,03 mg/l 0,03 mg/l
Nitraat 32 mg/l 33 mg/l

Dat geeft duidelijk uitsluitsel. Het kalkgehalte in uw aquarium daalt dramatisch in een zeer korte periode en dat wordt logisch weergegeven door de pH die de wijzigingen in de bufferkapaciteit nauwgezet volgt. Uiteraard zien we dat ook in de GH en de KH.
Waar gaat de kalk uit uw aquarium naartoe in een zo korte tijdspanne? Naar uw plantenbestand dat, zoals u zegt, behoorlijk groeit. Buiten Vallisneria gigantea is er geen enkele plant zo kalkbehoeftig. Hij zal zeker een gedeelte van de Calciumionen opnemen maar kan dat nooit doen in een zo kort bestek.
De vissen dan? Neen, die nemen de kalk voor de opbouw van het skelet op via de voeding.
Ontstaan er soms organische zuren die de kalk-ionen neutraliseren (het is eigenlijk andersom: kalk zal zuren neutraliseren). Of bindt de kalk zich met fosfaten? Dat is inderdaad gebeurd maar ik denk niet dat het die snelle terugval in Calcium kan verklaren.
De stikstofkringloop lijkt mij volledig stabiel en met een regelmatige water­verversing zal het nitraat ook niet dramatisch hoog oplopen.
Het leidingwater dat U allicht gebruikt voor deze verversing heeft van zichzelf voldoen­de bufferkapaciteit anders zouden uw planten nooit zo weelderig kunnen groeien.
We moeten de oorzaak dus echt in uw aquarium zoeken en dan blijven alleen nog de appelslakken (Pomacea bridgesi) over. Dat was overigens ook het element dat men mij in dat andere geval verzwegen had, maar toen ik uiteindelijk "op huisbezoek" ging bij de “probleembak” en daar enkele honderden appelslakken zag opgroeien ging er onmiddellijk een belletje rinkelen. Het staat overigens in geen enkel aquariumboek vermeld en daarom ben ik zelf maar even aan het rekenen geslagen. Landslakken halen de materie voor de opbouw van hun schelp uit de kalkhoudende planten waarop ze leven. De wijnbergslak (Helix pomatia) komt in ons land dan ook alleen in de kalkstreek voor. Waterbewonende slakken halen kalk voor hun behuizing grotendeels uit het water. Ze staan hiermee gelijk aan de tweekleppige weekdieren - schelpen en oesters - die kalk uit het water filteren. De oesters die we met nieuwjaar ten overvloede consumeren worden gekweekt en er worden overigens geregeld "bijgemest" met een kalksuspensie.
Hebt U ooit het huisje van zo een appelslak gewogen? Ik wel. De huisjes van de gestreepte vorm van Pomacea bridgesi  wegen liefst 7 gram. De "goud"-kleurige zijn wat fijner van structuur en halen net 5 gram.
7 gram dat is 7000 mg! Stel dat uw 12 grote appelslakken in de loop van twee jaar volwassen zijn geworden in uw aquarium dan hebben ze 84000 mg Calcium aan het water onttrokken of 84 gram. Dat is 3,5 gram per maand. En dat terwijl er na een waterverversing slechts 35 mg x 350 l = 12250 mg of 12,25 gram ter beschik­king is.
Denken we even verder door dan beseffen we dat het echt dramatisch wordt ten tijde van de voortplanting. Vandaar ook het periodiek karakter van uw pH-dalingen. En misschien lukt het U wel U te herinneren dat U telkens met die pH moeilijkheden ook jonge slakken had. Misschien klopt dat niet helemaal, maar ook dat heeft een verklaring. Appelslakken slagen namelijk vóór het leggen van de eicocon een enorme voorraad kalk op. Die wordt dan gebruikt om de eitjes te beschermen die in een kalkachtige cocon boven water gelegd worden. Ik heb zo een lege cocon gewogen nadat de jongen waren uitgekomen: 3 gram, en dan was het nog niet eens een hele grote.
Uw aquariumhandelaar had het dus bij het rechte eind door U een KH+ preparaat aan te raden. Voor zover dat laatste inderdaad verse kalkionen in het water bracht. Voor dit doel raden wij 4 gr. Calciumgluconaat aan, eventueel samen met 3-4 g Na-EDTA en dat aan een liter gedemineraliseerd water toegevoegd. Van deze oplossing wekelijks 5 ml per 100 l water toevoegen. En bij de opgroei van jonge slakken mag dat gerust verdubbeld worden. Een ander middel om dergelijke problemen een beetje voor te zijn is het voeden van uw appelslakjes met Sanal-tabletjes. Dat is een Torula-gistpreparaat voor honden en katten. De tabletjes vallen erg in de smaak bij appelslakken en er is, om het tabletje te "vullen", ook wat kalk in gebruikt.

Met dat laatste systeem heb ik zelf ettelijke slakjes tot commerciële grootte opgekweekt.
Alvast veel succes.

De appelslak Pomacea bridgesi is onder vele namen in de aquariumliteratuur bekend, o.a. als Ampullaias australis, A. gigantea.
Foto: René Wouters

Helix pomatio, de wijnbergslak komt alleen in kalkhoudende gebieden voor.
Foto: Ludo Segal

Het lege huisje van een volwassen appelslak weegt 7 gram, dat van de goudvorm slechts 5 gram.
Foto: Peter de Batist

Het leggen van de eicocon bij Pomacea bridgesi
Foto: René Wouters