Vist BBAT

Maandblad voor de aquarium-, terrarium- en vijverliefhebber
Visit BBAT
(Ga terug met de knop "Vorige")
Publicatie
Jaargang 55/04:107
Onderwerp Filtermateriaal: actieve koolstof - deel 2
Men vraagt ons wat ...
 
Hallo,

Met veel aandacht en interesse volg ik al geruime tijd uw raadgevingen en informatie in de rubriek "Men vraagt ons wat..." in Aquariumwereld. Sinds een aantal jaren heb ik een zoetwateraquarium en tot op heden ben ik gelukkig gespaard gebleven van problemen. Er is echter een vraag waarop ik door de jaren heen nog altijd geen duidelijk antwoord heb op gekregen. Niettegenstaande het raadplegen van allerlei lectuur en tot zelfs het internet toe. Deze vraag is: is het gebruik van actieve kool echt nodig in een biologisch filter of niet. Volgens sommige bronnen wel, volgens andere dan weer niet. De meningen zijn verdeeld: 50/50.
De ene 50 % zegt dat de actieve kool wel degelijk altijd in het filter moet aanwezig zijn om giftige stoffen en kleurstoffen uit het water te verwijderen. De andere 50% verklaart dat men actieve kool enkel moet gebruiken bij het opstarten van het aquarium en na het toedienen van medicijnen. Actieve kool zou ook nuttige voedingselementen voor planten uit het water verwijderen.
Ikzelf gebruik constant actieve kool in mijn filter (van het merk Aktief Syntraat van Velda) dat ik om de zes maanden vervang.
Mijn vraag is dus drieledig.
- Is actieve kool constant nodig in een biologisch filter?
- Zo neen, wat met de verkleuring van het water?
- Zo ja, wat met de voedingsstoffen voor de planten (zelf merk ik dat na het vernieuwen van de actieve kool de plantengroei niet echt denderend is).

C.A. - Rumst
 
Kent U het volgende Maleis parabeltje?
"Twee mannen hadden een diepgaand meningsverschil over het eigendomsrecht op een buffel. Een vriend van hen gaf de raad een oude wijze man uit het naburige dorp daarover te raadplegen. Zogezegd, zogedaan en de drie mannen vertrokken naar het naburige dorp. De eerste man deed zijn verhaal en de oude wijze man luisterde aandachtig. Nadat hij het relaas aanhoord had dacht hij enkele ogenblikken na en zei toen: 'U heeft gelijk'. Vervolgens deed de tweede man zijn verhaal. Weer luisterde de oude wijze man aandachtig en toen hij even nagedacht had zei hij: 'U heeft ook gelijk'. 'Maar...' zei de vriend van de beide mannen toen onthutst 'dat kan toch niet!'. De oude wijze man dacht weer even na en zei toen: 'U heeft ook gelijk' "
Het lijkt er inderdaad op dat nogal wat auteurs van aquariumliteratuur gelijk willen halen. Ddie situatie hebben wij in onze vorige bijdrage over actieve kool (A.C.) reeds de revue laten passeren. De argeloze liefhebber wordt bestookt met allerlei halve waarheden (of halve onjuistheden?) en gezien de vele brieven die wij over dit onderwerp ontvingen, zit die situatie blijkbaar heel hoog bij die aquarianen. Een gunstig signaal vind ik. De tijd is voorbij dat men de liefhebber met vage publiciteitsslogans kon imponeren. Men wilt op een goede manier aquariumhouden en men verlangt daarover ook meer kennis op te doen. De huidige aquariumhouder weet ook meer. Als u dat niet gelooft dan moet u maar eens de inhoud van artikels uit aquariumwereld van pakweg 20-30 jaar geleden met het huidige aanbod vergelijken.
Het is trouwens daarom dat wij een dergelijke massa tegenstrijdige gegevens met een beetje logica willen 'ontzenuwen'. Wie de bijdrage van vorige maand goed doorgekauwd heeft, kon daaruit ten minste 2 belangrijke zaken afleiden.
1. Spreek nooit over de eigenschappen van A.C. maar van EEN A.C. Elke kool kan immers specifieke adsorptie-eigenschappen hebben die grotendeels bepaald worden door de wijze van activeren (G.A.C. gasactivatie of C.A.C. chemische activatie).
2. De meeste bijdragen in liefhebbersliteratuur (zowel boeken als tijdschriften als 'The Holy Internet') moeten met het nodige voorbehoud gelezen worden. Eigenschappen die soort- (en dus merk-)gebonden zijn worden terloops gesignaleerd en dan door de lezer veralgemeend. Vandaar de chaos die ontstaan is door die - nochtans goedbedoelde - informatie.
Dat maakt de volgende stap die wij moeten ondernemen duidelijk maar niet eenvoudig. Om te zien wat er nu werkelijk allemaal juist en niet juist of halfjuist of halfwaar is, hebben wij een reeks proefnemingen opgezet om diverse soorten A.C. uit te testen. Hierbij werden onder gelijke omstandigheden de verschillen in de watersamenstelling opgevolgd in 3 proefaquaria in de tijd. Dat houdt natuurlijk ook in dat we de gebruikte merken bij naam moeten noemen. Het weze duidelijk dat we geenszins die merken wilden benadelen, noch bevoordelen. Ons enige doel was, aan te tonen wat het literatuuroverzicht van vorige maand reeds deed vermoeden. Men zou kunnen opwerpen dat het jammer is dat er slechts 3 merken bij deze studie betrokken werden en zich afvragen waarom die 3 merken werden gekozen en niet 3 andere. Ook hier is het antwoord heel eenvoudig: wij hadden in ons lab geen plaats vrij om meer merken uit te testen en de 3 gebruikte merken hadden we toevallig in huis en werden overigens alle via de geijkte commerciële kanalen aangeschaft. Tenslotte zal men moeten toegeven dat een toevalsfactor zeker te verkiezen is boven een doelgerichte keuze bij dit soort proefnemingen.

De opstelling van de 4 proefaquaria. Het ontkleuren bij de 3 aquaria met A.C. is hier goed te zien. Ze was al merkbaar na 1 uur.
(Foto Peter de Batist)

Hoe werd het experiment opgezet? Dat vergt enige uitleg. Men kan namelijk zeer indrukwekkende proeven doen met een aquarium met gedistilleerd water dat met wat methyleenblauw gekleurd werd en dan het water via een klein filtertje met wat houtskool laten stromen en na een uur uitroepen: "Kijk eens hoe goed dat filtert, het haalt er zèlfs methyleenblauw uit!" Het zal u duidelijk zijn dat een dergelijk experiment niets zegt. We zouden ook wat ijzer, of wat nitraat, in gedistilleerd water kunnen doen en dan kijken wat er gebeurt als we over A.C. filteren. Wij zijn echter de mening toegedaan dat we 'aquariumwater' moeten gebruiken. In dat water leven allerlei dieren en planten en vinden er talloze biologische processen plaats. Het heeft daardoor een zeer complexe samenstelling. Die complexe samenstelling is vermoedelijk ook een factor waarmee rekening moet worden gehouden en die de adsorberende werking van A.C. kan beïnvloeden. Onze keuze viel dus op 'een aquariumwater' uit één van onze gezelschapsaquaria (rijk beplant en goed belicht aquarium met 350 l water dat met een druppelfilter wordt onderhouden).
Het is rijk aan mineralen en afvalstoffen en dus uitermate geschikt om de evolutie te volgen die diverse types A.C. erin aanrichten. Het experiment werd begonnen met de analyse van dit aquariumwater en dat gebeurde op 27 december 2000 en de analyse daarvan vindt u in kolom 1 van tabel 1. Op 28 december werden 4 kleine aquaria in polycarbonaat (genummerd van 1 tot 4) gevuld met 8 liter aquariumwater. In elk aquarium kwam een driehoekig binnenfiltertje met op de bodem een laagje keramiekpijpjes (overal evenveel!). De keramiekpijpjes werden met een laagje witte perlon filterwatten afgedekt. In elk aquarium kwam bovendien 1x 300 mm Elodea densa (Argentijnse waterpest), 1x 300 mm sterk vertakte Ceratophyllum demersum (gewoon hoornblad) en een plantje Anubias barteri var. nana (dwergspeerblad) met ca. 8 blaadjes. Verder werden in elk aquarium 3 volwassen Brachydanio rerio (zebrabarbeel) overgewend van elk ca. 1000 mg. Aan deze visjes werd dagelijks (behalve op zondag) een onderhoudsvoeding verstrekt van 20 mg (Sera-Granugreen) verstrekt. Dat komt neer op 2 korreltjes per vis (x 3 = 6) en die geven - ingewaterd - een gewicht van 75 mg wat overeenkomt met 2,5% van het totaalgewicht van de vissen. Er werd gekozen voor een granulaatvoeding omdat ze zo eenvoudig te doseren is. Belichting met daglicht onder een plastic koepel.
Het binnenfiltertje van aquarium 1 werd verder afgevuld met perlon filterwatten en zou als vergelijking dienen. Voor de rest volledig dezelfde 'bezetting'.
In het binnenfiltertje van aquarium 2 werd 50 g Norit© aangebracht en afgedekt met perlon filterwatten. Deze A.C. wordt door Velda© op de markt gebracht. In de bijsluiter staat dat deze A.C. gebruikt moet worden voor het verwijderen van organisch stofvuil, kleur- en geurstoffen. Bij het manipuleren van dit materiaal deden we de volgende vaststellingen: deze A.C. is grof van korrel (partikels van 2 tot 4 mm). 50 g van dit product geeft een volume van 138 cm3. Na inwatering neemt het evenwel 10% toe in volume (152 cm3). Het bevat ook ca. 5% drijvende bestanddelen.
In het binnenfiltertje van aquarium 3 werd 50 g Aktief Syntraat© aangewend. Eveneens door Velda© op de markt gebracht lezen we over deze A.C. in de gebruiksaanwijzing dat het absorptievermogen 3x hoger ligt dan bij de gebruikelijke A.C. Hij verwijdert organische reuk- en kleurstoffen. Verder lezen we dat een dosis van 300 g volstaat om aquariumwater gedurende ongeveer 8 maanden 'glashelder en gezond' te houden en dat het materiaal neutraal zou zijn t.o.v. pH, GH en KH. Bij het manipuleren van dit materiaal deden we de volgende vaststellingen: deze A.C. is fijn van korrel (partikels van 0,5 tot 2 mm). 50 g van dit product heeft een volume van 90 cm3. Na inwatering bleek het minder dan 0,5% in volume toegenomen en de drijvende bestanddelen bedragen eveneens minder dan 0,5%.
In proefaquarium 4 tenslotte werd het binnenfiltertje met 50 g HD Ocean Carbon gevuld en afgedekt met perlon filterwatten. Dit product wordt op de Belgische markt gebracht door Hustinx Discus. In de bijsluiter lezen we dat het om een hoogwaardige superactieve kool gaat met uiterst kleine korrelgrootte. Hij heeft een jodiumgetal dat groter is dan 1100 en een poriëngrootte van 10 tot 2000 Angström (1 Å = 10-10 m = 10 nm). Verder wordt er beweerd dat hij grote organische moleculen absorbeert maar dat de nuttige sporenelementen toch in het water blijven. Wij stelden bij manipulatie vast dat de grootte van de partikels varieert van 0,3 tot 1,3 mm. 50 g van deze A.C. heeft een volume van 83 cm3 en neemt na inwateren niet merkbaar toe in volume. Er zijn ook geen drijvende bestanddelen.
Het gaat dus in elk geval om 3 soorten A.C. met verschillende fysische eigenschappen. Het is natuurlijk bedroevend te moeten vaststellen dat in alle gevallen in de bijsluiters over absorptie wordt gesproken in plaats van over adsorptie. Met uitzondering van de laatste A.C. geven de bijsluiters eigenlijk geen relevante informatie. Mochten de verdelers van de betrokken producten dit lezen, dan hoop ik dat ze het als een stimulans opvatten om die onvolkomenheden aan te passen. De bijsluiters zijn natuurlijk de producten zelf niet, maar iets meer en juiste info kan al helpen de bestaande chaos te bestrijden. In tabel 1 kunt u verder zelf aflezen hoe de proefnemingen verder afliepen. Er werden analyses uitgevoerd van het water in de 4 proefaquaria op 31 december 2000, op 15 februari 2001 en op 18 maart 2001. Het experiment werd dus na 80 dagen beëindigd. Na elke analyse werd het weggenomen water bijgevuld met osmosewater en dat gebeurde ook bij overmatige verdamping.


Voor het vervolg: klik hier:
 
TABEL 1 Gezelschaps
aquarium
 
AQUARIUM 1
TEST
 
AQUARIUM 2
NORIT

  
AQUARIUM 3
AKTIEF SYNTRAAT
  AQUARIUM 4
HD OCEAN CARBON
TESTEN 27/12 31/12 15/02 18/03 31/12 15/02 18/03 31/12 15/02 18/03 31/12 15/02 18/03
pH 7,7 7,2 7,4 7,8 7,4 7,4 7,5 7,4 7,4 7,9 7,4 7,4 7,8
Redoxpotentiaal (RH) 80 88 78 147 95 80 155 94 82 155 94 85 157
Geleidbaarheid (µS) 960 1580 1990 1980 1546 2000 2200 1546 1878 1510 1554 1835 1750
Kleur (Hazen) 40 40 60 40 0 5 5 2 5 5 2 5 5
GH (°DH) 28 28 31 32 26 30 30 26 30 30 26 31 35
KH (°DH) 6 5 6 6 5 5 4 5 5 6 7 6 6
Calcium (mg/l) 110 110 100 160 50 125 95 80 90 150 80 70 55
Magnesium (mg/l) 56 56 73 43 81 52 72 107 72 38 107 90 10
Fosfaat (mg/l) 5 13 0,75 0,35 40 45 50 10 1,25 0,5 13 0,7 0,3
Sulfaat (mg/l)       110     210     179     160
Ammonium (mg/l) 0,5 1,5 0,25 0,6 0,6 0,3 0,75 0,3 0,45 0,6 0,3 0,15 0,8
Nitriet (mg/l) 0,06 0,07 0 0 0,07 0 0 0,07 0 0 0,07 0 0
Nitraat (mg/l) 15 14 17 13 3 6 4 8 12 9 3 12 13
Mangaan (mg/l)       0,05     0     0,05     0
Ijzer (mg/l) 0,12 0,1 0,5 0,08 0 0,25 0,1 0 0,1 0,7 0 0,3 0,5
Chloride (mg/l)   0     50     50     0    
TABEL 2 AQUARIUM 1
TEST
AQUARIUM 2
NORIT
AQUARIUM 3
AKTIEF SYNTRAAT
AQUARIUM 4
HD OCEAN CARBON
Elodea densa 300 320 mm 300 320 mm 300 590 mm 300 350 mm
(bleker)
Ceratophyllum demersum 300 430 mm 300 430 mm 300 440 mm 300 320+360+380+260 mm
(bleker) (bleker)
Anubias barteri v. nana 8 - 10 blaadjes 8 blaadjes 8 - 10 blaadjes 8 - 11 blaadjes